Topos Architecten is de gastheer van een debat over natuurlijk bewegen. Ligt het probleem bij het onderwijs of stimuleert onze samenleving het bewegen niet meer en kunnen we ook de ouders niet meer in voldoende mate prikkelen? “We moeten kinderen niet beter laten rekenen maar ze beter laten bewegen.”
Tekst Sibo Arbeek
Foto’s: Martine Sprangers en InFit Beweegconcepten
Docenten zijn niet toegerust om meer bewegen in de klas te implementeren
Amika Singh van Vumc: “De cijfers spreken voor zich: volwassenen en kinderen in Nederland bewegen te weinig. Dat we te weinig bewegen is een belangrijke reden voor stijgende aantallen mensen met overgewicht. Meer dan de helft van alle Nederlanders is te dik en dat is ongelijk verdeeld. Vergeleken met kinderen met twee Nederlandse ouders hebben kinderen met ouders met een andere etnische herkomst veel vaker overgewicht. Amsterdamse cijfers onder 5-jarigen illustreren deze ongelijkheid: ruim een kwart van de kinderen met Turkse of Marokkaanse herkomst zijn te dik – tegen 10% van de kinderen met Nederlandse herkomst. Om kinderen op een gestructureerde manier blijvend in beweging te krijgen zijn aanpassingen in het onderwijssysteem, de opleiding van de docenten en de fysieke schoolomgeving nodig. Alleen dan kunnen we erin slagen om de komende generaties van de positieve gezondheidseffecten van bewegen te laten profiteren.”
Lees verder onder de afbeelding
Ad Vos is bestuurder bij PIT Kinderopvang & Onderwijs: “Maar we overladen docenten met alles en verwachten dat de school alles oplost en dat is niet reëel. We moeten het onderwijs niet meer belasten, maar bewegen meer inpassen in het onderwijs. Beroepsmatig moeten ze in een andere stand komen.” Amika knikt: “Zeven pabo’s zijn inmiddels aan het samenwerken rond het thema gezondheid in de schoolsetting – en het thema bewegen speelt daar een belangrijke rol, dus het begin is er. Maar de verantwoordelijkheid mag je niet alleen bij de individuele docent leggen maar ook bij de directie en het bestuur; je moet er echt integraal beleid op maken, op die manier vergroot je betrokkenheid van alle partijen.”
Docenten die kinderen de hele dag laten zitten zijn niet geschikt voor hun vak
Pim Scherpenzeel van Scherp Advies: “Het gaat inderdaad om de bereidheid van de docent en die moet een rolmodel voor kinderen zijn: veel leerkrachten blijven de hele dag achter de pc zitten. Bewegen zit in kinderen en wij slaan het eruit. En we bieden ze vaak ook niet een omgeving waarin ze kunnen bewegen. Als je twee ringen ophangt gingen kinderen er automatisch inhangen. Hoeveel kinderen van groep 8 doen dat nu nog spontaan? Tien jaar geleden was dat de meerderheid van de groep en nu twee kinderen als je geluk hebt.”
Lees verder onder de afbeelding
Amika knikt: “Uit onderzoek blijkt inderdaad dat de motorische vaardigheden van kinderen achteruit zijn gegaan.” Hedy Goossens van VeiligheidNL: “We voldoen niet meer aan de Nederlandse norm van één uur per dag bewegen en dat is logisch als je ziet dat kinderen ook niet meer zomaar mogen rennen. De school heeft de verantwoordelijkheid een actieve leefstijl te implementeren, maar leraren weten niet hoe ze het aan moeten pakken.” Ad vult aan: “We werken met vakleerkrachten aan beweegplannen, waarbij we ze leren energizers in te zetten, om natuurlijk bewegen in de les te stimuleren. Daarnaast zijn onze integrale kindcentra de hele week open en werken met continue roosters. We maken met sportverenigingen afspraken om samen activiteiten te organiseren. Door samen te werken los je ook een probleem met vrijwilligers op, ook voor de sportverenigingen. We zijn geneigd om oplossingen te bedenken voor de huidige structuur, maar je moet een toekomstvisie hebben. Misschien heb je wel geen traditionele gymlokalen en sporthallen meer nodig.”
Lees verder onder de afbeelding
We bewegen niet meer omdat we risico’s willen vermijden
Ronald de Rooij van Topos Architecten: “We vinden natuurlijk bewegen ook risicovol, omdat de verantwoordelijkheid voor het welzijn bij de school ligt. We zijn doorgeslagen in veiligheidsnormen en het voorkomen van letsel. Soms zie je van die plekken met rubberen tegels en die nemen de mogelijkheid weg om kinderen te laten ervaren wat de gevolgen van vallen zijn: namelijk een beetje pijn. Pim knikt: “Kinderen willen van nature bewegen en zoeken daarbij risico’s op. Ze klimmen in bomen en over muren en weten zelf heel goed tot hoever ze kunnen gaan. Bovendien moeten ze hun grenzen ook kunnen ontdekken. Maar die natuurlijke behoefte nemen we steeds meer weg, met als gevolg dat kinderen banger worden. Dat heeft ook met aansprakelijkheid te maken. We willen risico’s vermijden en het is ook lastig; voordat je weet heb je een boze ouder op de stoep staan. Hedy vult aan: “De ontwikkeling van mobiele telefoons en iPads speelt ook een rol; vroeger gingen kinderen automatisch buiten spelen. Dat zie je steeds minder. Op school wordt dat niet gestimuleerd en dat zie je ook terug in de inrichting van het gebouw en de buitenruimte; het schoolplein is vaak niet avontuurlijk ingericht en scholen willen niet dat kinderen met vuile schoenen binnen komen, want dan gaan de schoonmaakkosten weer omhoog.”
Lees verder onder de afbeelding
De huidige schoolomgeving is eerder een jeugdgevangenis dan een speeltuin
Pim knikt: “De huidige generatie kinderen ontnemen we de mogelijkheid om te ontdekken hoe leuk bewegen is. Dat komt ook door de inrichting van de buitenruimte. Vroeger ging je stoepranden; wie ziet nog kinderen op straat spelen?” Ronald: “In Denemarken hebben we een school bezocht die bewegen als hoofdthema heeft. Je ziet er minder sportruimtes, maar juist meer bewegen tussen en in de lesruimtes, die ook kleiner zijn gemaakt, zodat kinderen op de grond gaan zitten of in de vensterbank. In de gang ligt een kleine atletiekbaan en er zijn verhogingen waar ze overheen kunnen springen. De Nederlandse juf of meester zou hier gillend naar buiten rennen, omdat ze het te gevaarlijk vinden. Tegelijkertijd zien we dat onze omgeving veranderd is en dat biedt nieuwe mogelijkheden om schoolgebouwen te ontwerpen. In de school moeten meer aanleidingen zijn om te bewegen. Vroeger vond je in elk dorp een plek waar je in bomen kon klimmen. Nu zie je in de stad nog maar weinig plekken waar je kunt ravotten.” Hedy: “De omgeving wordt als onveilig gezien, maar dat heeft ook met ons eigen beeld te maken. Het is je taak als ouder om het kind het gevoel te geven dat de omgeving niet onveilig is.” Amika vult aan: “Bewegen is in veel kinderopvanglocaties en scholen een programmapunt geworden en dat is een slecht teken.”
Lees verder onder de afbeelding
We moeten niet op cognitieve prestaties toetsen maar op een gezonde leefstijl
Amika lacht: “Je zou ouders moeten laten tekenen voor het feit dat een school natuurlijk bewegen stimuleert. We weten dat regelmatig bewegen zeer positieve effecten op de fysieke gezondheid heeft. Als onderzoekers merken we dat de potentiële effecten van bewegen op schoolprestaties ervoor zorgen dat scholen meer interesse hebben om bewegen te integreren in de schoolsetting. Wat docenten en schoolbesturen van ons dan wel nodig hebben, zijn wetenschappelijk onderbouwde aanwijzingen voor de manier waarop bewegen het beste in de schoolsetting geïntegreerd kan worden. “Pim knikt: “Bewegen wordt vaak alleen maar belangrijk gevonden als het tot betere cognitieve prestaties leidt. Dat is onzin; bewegen is leuk en maakt je leven leuker. Je moet bewegen als doel zien en niet als middel.” Ad: “Maar je hebt nu eenmaal met de wet- en regelgeving te maken, waarbij inmiddels alles op het bordje van de leerkracht gelegd wordt. Als je afpelt wat wij wettelijk moeten doen dan hoort heel veel wat de school nu doet bij de ouders te liggen. Onderwijs komt in een hogedrukpan en loopt vast.” Pim knikt: “De overheid begint het nu te snappen waarom kinderen te dik zijn en zien de kosten voor gezondheidszorg stijgen. We moeten kinderen niet beter laten rekenen maar ze breed ontwikkelen. En daar hoort bewegen bij.”
Lees het artikel hieronder in de online editie van Schooldomein