IKC Het Kristal in Dordrecht
Met de oplevering van de nieuwbouw van IKC Het Kristal in Dordrecht is een bijzondere mijlpaal bereikt. Het gebouw is niet alleen het eerste nieuwbouwproject van onderwijsvereniging Arcade, maar ook een schoolvoorbeeld van hoe moderne huisvesting een vernieuwende onderwijsvisie kan versterken. Het kindcentrum biedt ruimten voor kinderopvang, peuteropvang, basisonderwijs, naschoolse opvang en een multifunctionele gymzaal onder één dak.
Tekst Marco van Zandwijk
Een ontwerp dat ontmoeting stimuleert
Het nieuwe gebouw, ontworpen door BDG Architecten, telt twee lagen en is opgezet vanuit het idee van verbinding. Waar traditionele schoolgebouwen vaak bestaan uit strikte scheidingen tussen onderwijs en buitenschoolse opvang, is binnen het ontwerp voor Het Kristal bewust gekozen voor verweving. Activiteitenruimten zijn ingericht voor groepen van 15 of 30 kinderen en kunnen flexibel dienstdoen voor zowel onderwijs als opvang.
Spelenderwijs leren
De activiteitengerichte indeling van het gebouw sluit naadloos aan bij de visie op spelenderwijs leren. Schooldirecteur Lilian Pol zegt daarover: “Ons motto is ‘Leren door denken én doen’ en dat komt in de opzet van het gebouw met de thematische lokalen in combinatie met de leslokalen maximaal tot uitdrukking. Op Het Kristal werken we vanuit één team van onderwijs- en opvangmedewerkers. Dit is de basis voor het zogenoemde verrijkingsonderwijs: Op de verrijkingsdagen worden onderwijs en opvang in een continurooster afgewisseld en is iedereen tot vijf uur op school. Ook de gezamenlijke lunch in de centrale hal is een dagelijks ritueel dat voor verbinding en ontmoeting zorgt”, aldus Lilian.
“Het is belangrijk dat de huisvesting niet alleen technisch en financieel klopt, maar vooral ondersteunend is aan de visie op het leren”
Proces: visie en flexibiliteit
Het traject voor de nieuwbouw kent een oorsprong in 2018. John Kusters, manager vastgoed bij Vereniging Arcade Dordrecht (zie kader), vervulde de rol van opdrachtgever. “IKC Het Kristal is het eerst opgeleverde bouwproject binnen Arcade. Belangrijk uitgangspunt in het ontwerp was flexibiliteit. Het gebouw moest toekomstige onderwijskundige vernieuwingen kunnen opvangen en dat is goed gelukt.” Jean Paul Hofkens, procesmanager bij nul25, benadrukt hoe belangrijk het is om gedurende het proces steeds te blijven toetsen of het gebouw de visie ondersteunt. “Het is belangrijk dat de huisvesting niet alleen technisch en financieel klopt, maar vooral ondersteunend is aan de visie op het leren. Daarom is in alle fasen van het project steeds opnieuw getoetst of het ontwerp nog aansloot bij de visie.” De bouw startte in december 2023 en verliep voorspoedig. In maart 2025 volgde de sleuteloverdracht en kon het inrichten beginnen.
Grote diversiteit aan plekken
Basisschool Het Kristal is een samenvoeging van twee scholen die voorheen verdeeld waren over twee verouderde locaties. De nieuwbouw bood de kans om niet alleen een frisse start te maken, maar ook de onderwijsvisie ruimtelijk waar te maken. Lilian vertelt: “Samen met het team hebben we scherp toegezien op de gebruiksvriendelijkheid van gebouw en inrichting: ruimtes moesten aansluiten bij het bioritme en de spanningsboog van kinderen. Daarmee ontstaat meer ruimte voor thematisch gericht onderwijs en een grotere diversiteit aan plekken. Deze keuze pakt goed uit. Ouders en school ervaren nu al de positieve effecten. Doordat instructie en ontspanning elkaar meer afwisselen lijken kinderen op verrijkingsdagen om 17.00 uur energieker dan op normale schooldagen.”
“Ieder vierkante meter is inzetbaar
voor de ontwikkeling van het kind”
Speels en toegankelijk
De positionering van het gebouw op de relatief kleine kavel bleek cruciaal voor het ontwerp licht Sandra Ras, architect bij BDG Architecten, toe. “Waar de oude gymzaal de uitstraling van het terrein bepaalde, heeft het nieuwe gebouw door een andere opzet juist een open karakter naar de wijk gekregen. Met een compact ontwerp geven we optimaal invulling aan het programma van het kindcentrum en behielden we zoveel mogelijk bestaand groen. Door de afwisseling van onderwijs en BSO is de relatie met het buitenterrein extra belangrijk. Elk lokaal op de begane grond heeft een deur direct naar buiten. Bordessen met buitentrappen en een glijbaan brengen de leerlingen op de eerste verdieping ook snel naar buiten en fungeren in het ontwerp naast toegang voor de bovenbouw ook als zonwering en vluchtweg. Ze geven het gebouw een speelse en toegankelijke uitstraling.” Er is slechts één inpandige (tribune)trap en er zijn geen leerpleinen. Wel is er een veelheid aan ruimtes die kinderen uitnodigen tot ontdekken, spelen en leren.
Passende gevelafwerking
De architectuur spreekt tot de verbeelding. De plint met gemêleerd metselwerk en de koperen beplating passen goed bij de omliggende woningen. De installaties zijn verdiept in het dak uit het zicht voor de omwonenden geplaatst. Boven het wildverband metselwerk in de plint is de afwerking van de verdieping, uitgevoerd in verschillende profileringen SAB-beplating in een bijzondere kleur, een ander opvallend element. De beplating is duurzaam en onderhoudsvriendelijk. John vult aan: “Het geeft het gebouw een frisse, eigentijdse uitstraling dat opgaat in de wijk.”
Bouw en samenwerking
De realisatie van het 3.200 m² grote gebouw lag in handen van BM van Houwelingen. Werkvoorbereider Tim van Vliet, kijkt met trots terug op het proces: “Tijdens de bouw was er regelmatig contact met de buurt. Onze hoofduitvoerder zorgde er persoonlijk voor dat omwonenden goed op de hoogte bleven, onder andere met een 6-wekelijkse nieuwsbrief.”
Samenwerken vanuit visie, ontwerp en bouw. De realisatie van IKC Het Kristal toont aan hoe deze zaken gezamenlijk kunnen leiden tot een vernieuwende onderwijsomgeving in een bestaande wijk. Een gebouw dat er klaar voor is om kinderen de komende decennia een onvergetelijke schooltijd te geven.
Centrale aansturing huisvestingsorganisatie
In Dordrecht willen de schoolbesturen de ontwikkelkansen voor kinderen vergroten en vanuit samenwerking tot betere oplossingen voor de onderwijshuisvesting komen. Om dat te bereiken hebben de tien schoolbesturen in het primair en speciaal onderwijs in 2021 gezamenlijk de Vereniging Arcade Dordrecht opgericht. Arcade draagt zorg voor de praktische uitvoering van de gemeentelijke zorgplichttaken op het gebied van de onderwijshuisvesting.
Meer informatie: www.arcade-dordrecht.nl
Kijk voor meer informatie op www.bmvanhouwelingen.nl
